Wojskowa kwatera przed murem, przy wschodniej alei, wiadomo było, że kryła doczesne szczątki legionistów. Miasto ufundowało w niej pomnik poświęcony pamięci ofiar I wojny.

– Na tym terenie, dzięki pracy naukowej historyka Roberta Kowalskiego, udało się wybudować na nowo kwaterę cmentarza wojennego i upamiętnić żołnierzy z I wojny światowej, którzy zmarli w Nowym Targu – mówi burmistrz Grzegorz Watycha.

Front I wojny co prawda tedy nie przechodził, natomiast oddany do użytku początkiem 1914 roku nowotarski szpital był szpitalem Czerwonego Krzyża. Wielu żołnierzy zmarło tutaj skutkiem odniesionych ran i chorób. Na miejscowym cmentarzu, w kwaterze wojskowej, zostali oni pochowani.

– I ta praca historyczna, odtwarzanie nazwisk, przywracanie pamięci o tych zmarłych żołnierzach, dziś ma już namacalny, wizualny wymiar – dodaje burmistrz. – Stele są wzorowane na tych z cmentarzy I wojny światowej, a na nich zostały wyryte nazwiska tutaj pochowanych. Ta kwatera pierwotnie była dużo większa, niestety, częściowo w wyniku rozbudowy cmentarza, została przekopana i w minionych latach powstały współczesne już groby. Od pewnego czasu jest już zablokowana możliwość chowania w miejscu, które jeszcze nie zostało przekopane. Dlatego możliwe było wybudowanie symbolicznego cmentarza wojennego z lat I wojny światowej. 

Ponieważ spoczywający tutaj żołnierze armii austro-węgierskiej, uczestnicy wojny polsko-ukraińskiej, polsko-czeskiej oraz polsko-bolszewickiej, byli przedstawicielami wielu narodowości i kilku wyznań – symbolikę tego miejsca tworzą krzyże katolickie, krzyż prawosławny, półksiężyc islamu, jako że Bośniacy byli muzułmanami oraz judaistyczne macewy. Później do pochowanych w nowotarskiej ziemi dołączyli żołnierze Wojska Polskiego zmarli w Szpitalu Powszechnym.

Prace badawcze wykonywane były w ramach programu edukacyjno-naukowego “Zaginiony Legion Piłsudskiego – kwatera wojenna z lat 1914-1923 w Nowym Targu”, zrealizowanego w 2017 r. przez Miejski Ośrodek Kultury i Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego. Kwatera wojenna została oznaczona jako Miejsce Pamięci Narodowej.

– Cały ten projekt jest też realizowany dzięki pozyskaniu środków z ministerstwa kultury i dziedzictwa narodowego oraz od wojewody małopolskiego – mówi gospodarz miasta. – Mamy bardzo duże wsparcie w Urzędzie Wojewódzkim, który wykazuje pełne zrozumienie dla dążeń, by przywracać zbiorowej pamięci miejsca pochówków, miejsca bitew, z okresu I wojny i lat, kiedy Polska budziła się do niepodległego bytu po latach rozbiorów. Wszystko to jest jeszcze związane ze 100-leciem odzyskanie Niepodległości, które w 2018 roku hucznie obchodziliśmy. 

Zrozumienie dla potrzeby upamiętnienia frontowych żołnierzy wykazywała też Rada Miasta, uchwalając wkład własny samorządu, zarówno przy I, jak i II etapie rewitalizacji kwatery. Kwaterę w nowej postaci zaprojektowała doświadczone w remontach zabytkowych obiektów biuro „Arkona” z Bytomia.

Stele utrzymane w stylu z początku ubiegłego wieku mówią już do nas nazwiskami i stopniami wojskowymi żołnierzy wielu nacji, pokazując, jaki wymiar miała na tej ziemi I wojna, która przewróciła porządek polityczny Europy, dając Polakom szansę wybicia się na niepodległość. Przebudowana kwatera, wzbogacona o nazwiska, daty i symbole, tym samym będzie równocześnie lekcją historii dla następnych pokoleń.   

(asz)