Całkowity koszt działań na rzecz ochrony powietrza w Małopolsce do końca 2018 roku wyniósł ok. 2,75 mld zł. Środki te przyczyniły się m.in. do likwidacji ponad 46 tys. starych pieców, powstania ponad 3 tys. odnawialnych źródeł energii, zakupu 538 autobusów i tramwajów o najwyższym standardzie emisyjnym oraz działalności 60 ekodoradców.

Jednak nie wszystkie gminy realizują obowiązki wynikające z uchwały antysmogowej w wystarczającym stopniu, m.in. w zakresie założonej liczby wymienionych pieców oraz kontroli palenisk – czytamy na stronie Urzędu Marszałkowskiego w Krakowie. Dlatego rozpoczęły się prace nad nowym Programem ochrony powietrza. Wśród propozycji znalazł się m.in. całkowity zakaz spalania węgla w nowo instalowanych (od 2021 r.) kotłach. Ta propozycja zakłada, że od 1 stycznia 2021 r. nie będzie można wymienić tzw. kotłów pozaklasowych oraz 3. i 4. klasy na węglowe, a spalanie biomasy będzie możliwe tylko pod warunkiem spełnienia konkretnych standardów emisji pyłu – nie może ona przekraczać 20 mg/m3. Brany jest pod uwagę także całkowity zakaz spalania węgla i biomasy w strefach A i B miejscowości uzdrowiskowych Małopolski.

-Nawet, jeśli niektóre gminy podejmują liczne działania służące poprawie jakości powietrza, to i tak efekty mogą być niezauważalne z powodu braku działań gmin sąsiadujących. Dlatego, aby wygrać tę walkę, konieczne jest podjęcie intensywnych prac przez wszystkie samorządy – mówi Tomasz Urynowicz, Wicemarszałek Województwa Małopolskiego.

Spełnienie założeń „Uchwały antysmogowej” i Programu ochrony powietrza nie jest możliwe bez większego niż dotychczas zaangażowania gmin – podkreśla się wielokrotnie w materiale opublikowanym na oficjalnej stronie województwa małopolskiego. Dlatego nowy POP zakłada szereg działań obligatoryjnych dla samorządów lokalnych. Najważniejsze z nich to przeznaczenie 1% wydatków budżetu gminy na dopłaty do wymiany kotłów, przeprowadzanie inwentaryzacji wszystkich źródeł ogrzewania w gminie, powołanie gminnych/międzygminnych straży kontrolujących przestrzeganie przepisów w zakresie ochrony środowiska oraz wsparcie dla osób dotkniętych ubóstwem energetycznym. Samorządy lokalne będą także zobowiązane do prowadzenia akcji informacyjnych dotyczących uchwały antysmogowej oraz informowania na swoich stronach internetowych o jakości powietrza, a także stopniach zagrożenia – jeśli takie zostaną wprowadzone.

W dotychczasowych konsultacjach terenowych wzięło udział blisko 400 mieszkańców regionu. Termin zgłaszania uwag minął 24 stycznia br. Po ich zebraniu i przeanalizowaniu zostanie przygotowany ostateczny projekt Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Uwagi do niego będzie można składać w oficjalnych konsultacjach społecznych na przełomie lutego i marca 2020 r. Niestety, konsultacje terenowe nie zawsze odbywały się w terminie dogodnym dla mieszkańców. Te zorganizowane w Spółdzielczym Domu Kultury Nowym Targu wyznaczono na piątek, 10 stycznia na godzinę 10:00, kiedy większość ludzi była w pracy. 

Ważnym aspektem w kontekście zanieczyszczenia powietrza jest transport. W związku z tym rozważane jest utworzenie strefy ograniczonej emisji z pojazdów w obrębie Krakowa. Warunkiem wjazdu strefy może być spełnienie konkretnych norm emisji spalin: dla pojazdów z silnikiem Diesla to EURO 6, a dla silników benzynowych – EURO 4. Jednak aby można było wdrożyć te propozycje, wymagane są zmiany w przepisach na krajowych.

– Tylko podjęcie kompleksowych działań we wszystkich gminach może sprawić, że Małopolska przestanie być czerwonym punktem na mapie jakości powietrza w Europie – podkreśla Ewa Lutomska, wiceprezes Krakowskiego Alarmu Smogowego. – Mamy do czynienia z trzema poważnymi źródłami zanieczyszczeń. Największy problem stanowi niska emisja, wynikająca ze spalania paliw stałych w piecach i kotłach. Wiele z nich nie tylko nie spełnia żadnych standardów jakości, ale, jak wykazały ostatnie badania zlecone przez ekodoradców, spalane są w nich też odpady. Innym poważnym źródłem są zanieczyszczenia komunikacyjne oraz te pochodzące z zakładów przemysłowych. Pozytywne skutki przyniesie tylko wysiłek samorządów we wszystkich tych obszarach.

Możliwe dofinansowania

Projekty Małopolski wpisują się zarówno w krajową, jak unijną strategię wzmożonych wysiłków na rzecz ochrony powietrza. Gminy mogą uzyskiwać wsparcie finansowe dla realizacji tych celów z Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa małopolskiego, a także funduszy ochrony środowiska (WFOŚiGW i NFOŚiGW) oraz źródeł zagranicznych (np. program ELENA, fundusze norweskie, szwajcarskie, itp.). Rekomendowane jest także lepsze wykorzystanie zarówno przez samorządy, jak przez mieszkańców, programów rządowych, szczególnie Czyste powietrze, a także Stop Smog, Agroenergia czy Mój prąd. W pozyskaniu środków ma pomóc obecność ekodoradców, których wg nowego POP powinna zatrudnić – wykorzystując dofinansowanie np. z programu ELENA – każda ze 182 małopolskich gmin.

Dekada starań o czyste powietrze

Działania na rzecz poprawy jakości powietrza w Małopolsce rozpoczęły się w 2010 roku. Jedną z pierwszych regulacji skierowaną do społeczności lokalnych była uchwała określająca rodzaje paliw dopuszczonych do stosowania z listopada 2013 roku. Kompleksowe propozycje konkretnych działań w różnych obszarach wprowadził Program ochrony powietrza, przyjęty 23 stycznia 2017 roku. Jego celem jest osiągnięcie w całej Małopolsce do 2023 roku poziomów zanieczyszczeń określonych w polskim prawie. Chodzi przede wszystkim o pył PM10, PM2,5, benzo(a)piren, dwutlenek azotu i ozon, których normy przekraczane są w całej Małopolsce. W tym samym 2017 roku Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął uchwałę antysmogową dla Małopolski. Pionierska uchwała antysmogowa dla Krakowa zaczęła obowiązywać 1 września 2019 i wprowadziła całkowity zakaz używania paliw stałych (węgla i drewna) w największym mieście regionu.

źródło: UM WM malopolska.pl