Z badań, jakie jeszcze w latach 90-tych XX w. przeprowadził autor – wówczas student historii UJ – wiemy, iż tradycja tego miejsca sięga w przeszłość dalej, co najmniej do przełomu lat 1938/39. Pierwotnie na ul. Składowej znajdowała się bowiem niewielka drewniana kapliczka szafkowa na paliku. Jakkolwiek brak informacji na temat jej pierwotnej fundacji, to jednak należy wspomnieć, iż teren, na którym ów obiekt się obecnie znajduje jest szczególnie interesujący z punktu widzenia historii nowożytnej miasta.

Otóż, w pobliżu miejsca posadowienia kapliczki rozpościera się teren, na którym doszło do starcia wojsk królewskich ze zbuntowanymi góralami. Bitwa pod Nowym Targiem – bo o tym wydarzeniu myślimy – jaka jak tutaj się rozegrała 2 maja 1670 r., była zwieńczeniem buntu mieszkańców Podhala. Mieszkańcy okolicznych miejscowości wystąpili zbrojnie przeciwko nadmiernemu poborowi tzw. hiberny przez wojska królewskie, a konkretnie przybyłą 29 września 1669 roku na tzw. leże zimowe, chorągwię pancerną Jana Wielopolskiego. Zbuntowani górale gromadnie podeszli pod Nowy Targ i zmusili wojska królewskie do salwowania się ucieczką. Brak natychmiastowej reakcji ze strony Króla, przeciwko krnąbrnym góralom, wynikał z prozaicznego powodu, a mianowicie z uwagi na zablokowanie przez intensywne opady śniegu wszystkich dróg i przełęczy prowadzących na Podhale. Dopiero na wiosnę, gdy śnieg ustąpił, taka interwencja mogła dojść do skutku.

Przez kolejnych kilka miesięcy, ku wielkiemu utrapieniu mieszczan nowotarskich, górale rządzili w regionie, gromadząc jednocześnie broń i amunicję, budując drewniane armaty (wydrążone w dębowych pniach, spiętych metalowymi obejmami) i przygotowując się do nieuchronnego starcia.

Interwencja wojsk królewskich rozpoczęła się 7 kwietnia 1670 r., gdy Jan Sobieski Hetman Wielki Koronny skierował na Podhale 7 chorągwi piechoty autoramentu cudzoziemskiego i kawalerii do zdławienia rebelii. Niespełna miesiąc później, 2 maja 1670 r., doszło do walnej bitwy pod miastem i porażki buntowników, co ostatecznie doprowadziło do upadku „Rzeczpospolitej Góralskiej”. Organizatorzy i przywódcy buntu trafili pod sąd królewski w Krakowie a następnie zostali skazani na wieloletnie więzienie.

W tradycji lokalnej miejsce to jest słabo zakorzenione, jakkolwiek istnienie tutaj wpierw małej drewnianej szafki, a później murowanej, pozwala na przypomnienie tego wydarzenia, choć jak się wydaje, nie ma z nim wiele wspólnego.

Obecnie istniejąca kapliczki została ufundowana w 1958 r. przez Panią Katarzynę Marzec (1897-1983). W świetle relacji najbliższych sąsiadów, spisanej przez autora, w trakcie badań terenowych, przeprowadzonych 12 marca 1995 r., wiemy, iż fundatorka miała piękny i niezwykły sen w wyniku którego poczuła ogromną potrzebę wzniesienia kapliczki. Problemem pozostawało pozwolenie, jakie musiała Pani Maria uzyskać na rozpoczęcie prac budowlanych. W realiach głębokiego PRL-u, o taką właśnie zgodę było szalenie trudno. Niemniej jednak okoliczności „polityczne” fundatorce sprzyjały, gdyż w Kraju nastał „czas odwilży”, po dramatycznych wydarzeniach z 1956 roku.

Prace budowlane prowadził Pan Stanisław Czubernat, który wykonał fundamenty oraz wymurował budynek z dwoma oknami i obszernym wejściem. Wykonana została na planie półkoliście zamkniętego prostokąta. Całość nakryta została półszczytowym drewnianym daszkiem, z niewielką trójkątnie zamkniętą, szkloną wnęką. Dach kryty blachą wsparty został na dwóch drewnianych słupkach, do których została zamontowana dwuskrzydłowa metalowa bramka z dużymi krzyżami. Dach, drzwi oraz drewniane okna (neogotyckie) są dziełem Pana Stanisława Batkiewicza.

Kapliczka kryje w swym wnętrzu ciekawe malowidło ścienne, wykonane przez Pana Kazimierza Czubernata. W środku ponadto znajduje się również niewielki ołtarzyk drewniany z figurą Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia, która kapliczce jej patronuje. W skład wyposażenia wchodzą również obrazy m.in. patronki miasta Św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Antoniego. Do lat 80-tych XX w. z inicjatywy fundatorki odbywały się przy kapliczce majówki oraz nabożeństwa czerwcowe.

Kończąc niniejszy artykuł, jego autor sugeruje, aby w trakcie zaplanowanego remontu przywrócić piękną metalową dwuskrzydłową bramkę z krzyżami, która pierwotnie zamykała wejście do kapliczki, widoczną na fotografii wykonanej podczas inwentaryzacji w latach 90-tych XX wieku.

Tekst: Robert Kowalski

Zdjęcia:

1. 1. Kapliczka Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia przy ul. Składowej w Nowym Targu. Doskonale widoczna jest dwuskrzydłowa bramka z krzyżami, zamykająca wejście do obiektu. Zdjęcie wykonane 12 marca 1995 r. przez Roberta Kowalskiego. [Zbiory arch. R. Kowalskiego]
   2. Bramka z charakterystycznymi krzyżami na obu skrzydłach, która zamykała wejście do kapliczki w latach 90-tych XX w. Zdjęcie wykonane 12 marca 1995 r. przez Roberta Kowalskiego. [Zbiory arch. R. Kowalskiego]
   3. Karta z „Rejestru kaplic, kapliczek i krzyży przydrożnych – Nowy Targ”, opr. Robert Kowalski, 05.10.1995 r. [Zbiory arch. R. Kowalskiego]