^{Fot. Nowytarg24.tv, archiwum}

Często zadajemy sobie pytanie, jak to możliwe, żeby uzyskać „rozwód kościelny”? Przecież małżeństwo kościelne zawiera się podobno tylko jeden raz. Jak uzyskać „rozwód kościelny” wyjaśnia Paweł Banduła występujący jako adwokat kościelny w procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

Potocznie bardzo często używa się określenia „rozwód kościelny” lub „unieważnienie ślubu”. Takie nazewnictwo jest błędne, ponieważ w Kościele katolickim nie ma rozwodu. Nie jest to taki proces, który znamy w prawie cywilnym. Występuje proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego. W procesie dowodzi się czy sakrament małżeństwa został zawarty ważnie, czy nieważnie. Na wstępie mojej wypowiedzi chcę podkreślić, że ważnie zawarte małżeństwo kościelne, które zostało dopełnione aktem małżeńskim, nie może być stwierdzone za nieważne.

W procesie o stwierdzenie nieważności będzie badane czy małżeństwo zostało zawarte ważnie, czy nieważnie. Stawiane będą pytania: Czy nupturienci byli zdolni do zawarcia sakramentu? Czy prawo kanoniczne im tego nie zabraniało? Uzyskanie pozytywnego wyroku dla strony ubiegającej się o stwierdzenie nieważności w sądzie kościelnym stwierdza, że małżeństwo sakramentalne nie zostało zawarte i nigdy tego małżeństwa nie było. Takie małżeństwo po prostu nie zaistniało.

Osoby zainteresowane procesem o stwierdzenie nieważności małżeństwa jako pierwszy krok powinny odbyć rozmowę z prawnikiem kanonistą. Aby uzyskać taką poradę, należy zgłosić się na poradę prawną w tym zakresie do sądu kościelnego albo do prawnika kanonisty, czyli prawnika, który ukończył studia z zakresu prawa kanonicznego i ma uprawnienia nadane przez władzę kościelną.

Osoby zainteresowane często pytają się jakie przesłanki trzeba spełnić, aby uzyskać „rozwód kościelny”. Zazwyczaj zdarza się, że takie osoby sugerują się czyjąś historią. Uważają, że na pewno uzyskają stwierdzenie nieważności, bo ktoś miał identyczny przypadek i dostał „rozwód kościelny”. Należy zaznaczyć, że każdy przypadek jest inny, często ta tematyka jest wstydliwa dla stron, które ubiegają się o stwierdzenie nieważności i nie dzielą się podczas zwierzeń z osobami postronnymi całym zgromadzonym materiałem w swojej sprawie. O przyczynach, na podstawie których można ubiegać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa, nie można powiedzieć jednoznacznie, ponieważ życie pisze nieograniczoną ilość scenariuszy i każdy przypadek jest indywidualny.

Najczęstsze przyczyny, które powinny utwierdzić w przekonaniu, że można spróbować ubiegać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa, to niezdolność do podjęcia obowiązków małżeńskich, czyli niezdolność jednego z małżonków do realizacji tego, do czego się zobowiązał podczas zawarcia małżeństwa. Taka osoba nie jest w stanie tego wypełnić. Zdarzają się sytuacje, które dotyczą jednego albo obu małżonków, które uniemożliwia im tworzenia małżeństwa. Mamy tutaj do czynienia z wszelkiego rodzaju nałogami: alkoholizm, dewiacje seksualne, hazard, także wprowadzenie w błąd, albo zatajenie stanu zdrowia, wykluczenie potomstwa, uzależnienie od rodziców, pracy lub kariery. Należy zaznaczyć, że przyczyny muszą być uprzednie, trwałe oraz ciężkie. Uprzednie, czyli muszą występować w okresie poznania, narzeczeństwa oraz w samym momencie zawarcia sakramentu. Trwałe, czyli występują przez pewien okres życia. Ciężkie to znaczy, że nie można ich w prosty sposób wytłumaczyć albo wyleczyć.

Żeby móc rozpocząć proces o stwierdzenie nieważności, należy we właściwym sądzie kościelnym złożyć skargę powodową. Taka skarga musi spełniać warunki formalne, merytoryczne oraz wskazywać na dowody, które potwierdzą tezy za ewentualną nieważnością małżeństwa.

Sąd Kościelny znajduje się w każdej diecezji. Na czele sądu stoi powołany przez biskupa wikariusz sądowy, czyli oficjał sądu kościelnego. Sędziami są w praktyce duchowni, specjalizujący się w prawie kanonicznym. Do procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa powoływany jest trzyosobowy skład. Co do zasady strony oraz świadkowie nie są konfrontowani. Przesłuchania prowadzi sędzia audytor, który zadaje przygotowane pytania. Wszystkie czynności procesowe odbywają się pisemnie. Wybór odpowiedniego sądu kościelnego jest ograniczony do przede wszystkim sądu miejsca, w którym zostało zawarte małżeństwo albo sądu miejsca zamieszkania strony pozwanej. Przypomnę tylko, że Nowy Targ znajduje się na terenie Archidiecezji Krakowskiej, w której oczywiście znajduje się sąd biskupi.

Udział adwokata kościelnego w procesie może odegrać bardzo ważną rolę i będzie dla strony zainteresowanej wsparciem. Zaangażowany prawnik kanonista może mieć wgląd w akta sprawy na każdym etapie procesu. Strony procesu mają styczność z zebranym materiałem dowodowym na końcu procesu, tylko podczas publikacji akt. Adwokat kościelny w trakcie procesu może obserwować przesłuchania świadków, mieć wgląd do akt procesowych, odnosić się do uwag obrońcy węzła małżeńskiego, zabierać głos po publikacji akt, a w razie potrzeby także – sporządzić apelację do sądu dalszej instancji. Wyrok sądu pierwszej instancji może być wyrokiem ostatecznym, jeżeli nie została złożona apelacja do sądu wyższej instancji.

Długość procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa trwa w zależności od sądu, okres ten jest bardzo zróżnicowany. Należy się nastawić na czas trwania od półtora do dwóch lat. Koszty opłat sądowych są publikowane na stronach internetowych danego sądu. Do tego dochodzą opłaty związane z udziałem biegłego specjalisty z zakresu np. psychologii, psychiatrii lub seksuologii oraz prawnika kanonisty. Udział adwokata kościelnego nie jest konieczny, ale jego pomoc tak jak wspominałem wcześniej, jest przydatna zwłaszcza przy sporządzaniu skargi powodowej oraz obserwacji przebiegu procesu.

Zainteresowana osoba może ubiegać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa, nic ani nikt nie stoi temu na przeszkodzie. Taką próbę może podjąć każdy. Już na etapie konsultacji w sądzie kościelnym albo u prawnika kanonisty, takie chęci zostaną zweryfikowane. Pragnę zaznaczyć, że ważnie zawartego sakramentalnego małżeństwa kościelnego, dopełnionego aktem małżeńskim nie można podważyć. Natomiast jeżeli są przesłanki, poważny powód przemawiający za nieważnością małżeństwa, to warto podjąć próbę uporządkowania swojej sytuacji prawnej w Kościele katolickim.

Zachęcamy do odwiedzenia strony www.kancelariabandula.pl

Paweł Banduła, prawnik, prawnik kanonista, adwokat kościelny w procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego

_{/materiały nadesłane/}