-Do Komitetu Obrońców Palace należy kilkaset osób z całej Polski wraz z Polonią amerykańską. Znajdują się w nim rodziny więźniów Palace, niemieckich obozów koncentracyjnych, weterani opozycji antykomunistycznej, więźniarka KL Auschwitz i osoby dla których pamięć o ofiarach nie jest obojętna – wyjaśnia Sebastian Śmietana, jeden z głównych działaczy Komitetu.

-Muzeum Tatrzańskie nie chciało zaakceptować zgłaszanych oczekiwań mieszkańców Podtatrza dotyczących tworzonego Muzeum Palace. Nie odpowiadało na nasze apele i głosy zaniepokojenia. To spowodowało, że z naszej strony zostały skierowane liczne pisma do urzędów i instytucji publicznych. Dzięki tym działaniom zauważamy pierwsze zmiany wprowadzane w założeniach koncepcyjnych przyjętych przez Muzeum Tatrzańskie. W zatwierdzonej koncepcji w otoczeniu budynku w wariancie podstawowym zaplanowano wyburzenie istniejącego ogrodzenia frontowego. Nasze naciski spowodowały, że relikty z tamtego okresu, które przetrwały do naszych czasów, zostaną zachowane – informują w jednym z pism członkowie Komitetu Obrońców Palace – Przed naszą interwencją w budynku Palace, mimo że jako cały obiekt wpisany jest do rejestru zabytków, tylko jego niewielka część tj. jedynie piwnice Palace zostały zakwalifikowane przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Delegatura w Nowym Targu do nadzoru konserwatorskiego. Dopiero nasze działania spowodowały rozszerzenie tegoż nadzoru na cały budynek. O możliwości popełnienia przestępstwa przez reprezentującą Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie Delegatura w Nowym Targu poinformowaliśmy Prokuraturę Rejonową w Nowym Targu.

Ponadto, kilkutygodniowe działania Komitetu obejmują publikowane w lokalnych mediach apele, a ostatnio – również wniosek skierowany do marszałka województwa małopolskiego o natychmiastowe odsunięcie dyrekcji Muzeum Tatrzańskiego od prac związanych z utworzeniem Muzeum Palace.

-Zatwierdzona koncepcja funkcjonalno-użytkowa Muzeum Palace zakłada dokonanie wielu zmian wnętrza budynku polegających na wyburzeniu ścian, które jeszcze „pamiętają” czasy bestialstwa niemieckiego okupanta i kaźni więzionych w tych murach Polaków – stwierdzili członkowie Komitetu w jednym z przesłanych na adres redakcji pism.

Zdaniem dyrekcji Muzeum Tatrzańskiego, Komitet nie uwzględnia jednak faktu dewastacji zabytku w poprzednich remontach, kiedy niemal całe jego wnętrze zostało wybudowane na nowo.

-Większość ścian budynku jest wtórna, co potwierdzają przeprowadzane w budynku badania stratygraficzne. Zachowane relikty świadczące o tragicznej historii Palace, po zdjęciu wszystkich okładzin gipsowo-kartonowych, zostaną należycie zinwentaryzowane i zachowane – zapewnia Anna Wende – Surmiak, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego w przesłanym do redakcji oświadczeniu – Autorzy nie zauważają wcześniejszych zniszczeń, obwiniając nimi przyszłe działania naszej instytucji.

Inne zarzuty Komitetu Obrońców Palace dotyczą zmiany przeznaczenia poszczególnych pomieszczeń budynku. Autorzy pism przedstawiają porównawcze plany obiektu z 1930 i 2020 roku.

-W dokumencie koncepcyjnym wejściowy hol powiększono o „Pokój Płaczu” – pomieszczenia, którego ściany przesiąkły łzami i krwią więźniów, wobec których stosowano tu wstępne tortury. Na jego miejscu zaprojektowano powierzchnię poczekalni i szatni. Znajdujące się za „Pokojem Płaczu” pokoje przesłuchań po wyburzeniu ścian zostaną zamienione na salę edukacyjną. Koncepcja funkcjonalno-użytkowa Muzeum Tatrzańskiego zakłada stworzenie sali audytoryjnej, którą zlokalizowano w miejscu, skąd krzyki i jęki katowanych członków naszych rodzin stale rozlegały się po gmachu Palace. W pomieszczeniu, gdzie znajdowała się cela dla „niebezpiecznych więźniów politycznych” oraz gdzie więziono między innymi lotników angielskich, w koncepcji funkcjonalno-użytkowej znajduje się jedno z biur Muzeum Tatrzańskiego – wymienia Komitet Obrońców Palace –Czy sale edukacyjne, które powstaną po wyburzeniu ścian – jednych z ostatnich niemych świadków tamtych dni będą autentyczne? Czy rzeczywiście Palace będzie wyglądać, jak za czasów okupacji? Strefa odpoczynku, w której można skorzystać z oferty gastronomicznej, a którą teraz przedstawia się jako strefę kontemplacji, jest szyderstwem z wszystkich, którzy tu cierpieli i tracili życie. Uważamy, że nie godzi się spożywać posiłków w miejscach, w których torturowano i mordowano naszych bliskich. Oni cierpieli i oddawali życie za nasz kraj! Koncepcja funkcjonalno-użytkowa przedstawiana przez Muzeum Tatrzańskie nie przywróci autentyczności tego budynku – stwierdzają członkowie Komitetu Obrońców Palace. Podkreślają także, że ponad 500 m² powierzchni budynku przeznaczona jest do użytkowania “niezgodnego z historyczną funkcją, jaką winien pełnić każdy obiekt, który jest w całości wpisany do rejestru zabytków”.

Dyrektor Muzeum Tatrzańskiego za nieprawdziwe uważa zarzuty, że w “Pokoju Płaczu”, w którym stosowano wstępne tortury wobec więźniów, zaprojektowano powierzchnię poczekalni i szatni. Zapewnia też, że projekt nie przewiduje strefy gastronomicznej na terenie muzeum.

– Projekt budowalny, wbrew sugestiom autora apelu, nie zakłada powstania w Muzeum strefy gastronomicznej. Na końcu wystawy znajduje się przestrzeń, w której można odpocząć po zwiedzaniu, usiąść i oddać się kontemplacji, rozmyślaniu o treściach poznanych na wystawie. Projekt nie przewiduje w tym miejscu kawiarni, czy restauracji – podkreśla Anna Wende-Surmiak, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego – Pomieszczenie z przeznaczeniem na pozostawienie odzieży przed wejściem do Muzeum zostało umiejscowione w miejscu, gdzie w czasie II wojny światowej, ale też jeszcze w latach 90. XX wieku, znajdował się korytarz – hall budynku. Ani w koncepcji funkcjonalno- użytkowej, ani w projekcie budowlanym, który uzyskał decyzję pozwolenia na budowę, sala audytoryjna nie była zlokalizowana w historycznej części budynku. W całości ta przestrzeń projektowana jest w dobudowanej w XXI wieku sali gimnastycznej, powstałej na tyłach budynku od strony potoku Bystry. Angielskich lotników więziono, zgodnie z zeznaniami sprzątaczki z Palace – Jadwigi Laurman, w celi na pierwszym piętrze budynku. W zeznaniach Ludwika Pędzimęża, który opisał jak wyglądał budynek wewnątrz, możemy znaleźć informację, że cela więzienna na pierwszym piętrze znajdowała się w pokoju nr 15 (pokój ten został całkowicie przebudowany). Cała historyczna powierzchnia tej celi znajduje się w ciągu ekspozycji przyszłej wystawy.

Zdaniem pani dyrektor, niektóre oskarżenia i zarzuty w kierunku Muzeum biorą się z nieznajomości funkcjonowania muzealnej instytucji.

-Przestrzenie takie, jak pracownie naukowe, archiwum, biuro, pokój socjalny- są istotnym elementem i częścią każdej poważnej instytucji muzealnej na świecie, gdzie pracują ludzie, prowadzone są badania, realizowana działalność edukacyjna i popularyzatorska. Nie są one jednak w żaden sposób dominującym elementem powierzchni całego budynku – stwierdza dyrektor Muzeum Tatrzańskiego.

31 stycznia br. Komitet Obrońców Palace wystosował wniosek do Marszałka Województwa Małopolskiego o niezwłoczne odsunięcie od wszelkich prac i decyzji związanych z utworzeniem Muzeum Palace w Zakopanem Dyrektora i zastępców Muzeum Tatrzańskiego do czasu zakończenia dochodzenia w Prokuraturze Rejonowej w Nowym Targu i wyjaśnienia wszelkich wątpliwości wynikłych podczas przygotowania projektu utworzenia w Zakopanem Muzeum Palace – „Katownia Podhala”.

-Wnosimy, aby osoby z dyrekcji Muzeum Tatrzańskiego zostały natychmiast zawieszone w dalszych pracach nad Muzeum Palace a w ich miejsce został powołany zarząd komisaryczny, w którego skład weszliby specjaliści z dziedziny II wojny światowej na Podhalu, przedstawiciele rodzin więźniów Palace, stowarzyszeń, organizacji i osób fizycznych – zawnioskowali członkowie Komitetu Obrońców Podhala. 

Muzeum Palace powstaje przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Województwa Małopolskiego oraz Miasta Zakopane. Dzięki dotacji przekazanej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w grudniu 2021 roku Muzeum Tatrzańskie odkupiło od Miasta Zakopane budynek Palace. Część budynku została przekazana przez Miasto Zakopane w formie darowizny. Projekt mający na celu utworzenie Muzeum Palace jest realizowany dzięki pozyskanemu przez Muzeum Tatrzańskie wsparciu finansowemu w wysokości 12 mln zł z funduszy unijnych oraz przy wsparciu Województwa Małopolskiego, które przekazało ponad 4 mln złotych na realizację tego zadania. Muzeum ma też wsparcie różnych stowarzyszeń i inicjatyw, na czele ze Stowarzyszeniem Muzeum Walki i Męczeństwa Palace – „Katownia Podhala”, którego członkowie już w latach 90. XX wieku utworzyli w tym miejscu niewielkie muzeum.

Muzeum Palace – już w przyszłym roku